Een Formicarium voor een boombewonende soort

[Reckneya]

Hallo allemaal,
Offtopic: Ik plaatst dit bericht hier omdat ik denk dat het nog niet een volwaardig blog mag heten. Ik laat het aan de admins/moderators of zij het willen verplaatsen.

Misschien dat je het al gelezen had in mijn introductietopic, of misschien is het nieuw voor je; ik wil een mierenkolonie gaan houden. Deze ambitie heb ik al een tijdje en ik heb er ondertussen veel over gelezen, onder meer een aanzienlijk deel op dit forum, maar ook andere fora en andere bronnen. Door mijn achtergrond in de terraristiek zoek ik een geschikte arboreale soort. Het houden van een dergelijke soort komt dichtbij wat ik nu voor mijn werk en hobby doe en het lijkt me ook leuker omdat er meer variabelen mee kunnen spelen. Ik ben met de heer Gerhard Kalytta (van Kalytta-Ants) in overleg en hij heeft eind februari 2012 een geschikte soort voor mij (hij hoopt een geschikte Pachycondyla sp. te vinden voor me - ik hoop met hem mee!).

Ik heb hierop een terrarium laten maken en dit aangekleed. Achteraf realiseer ik me dat ik spijtig genoeg te weinig foto's heb gemaakt voor jullie om stapsgewijs visueel uit te kunnen leggen hoe het geheel tot stand is gekomen. Jammer maar helaas. Gelukkig heb ik wel een foto van het terrarium zoals ik hem naar boven heb gesleept. Enkel de achterwand zit er in:

formicarium1.jpg

De afmetingen in L*B*H bedragen 90 x 50 x 60 (cm). Het wordt geventileerd door benzinegaas aan de voor- en bovenzijde van het terrarium. De achterwand is van geperst natuurkurk. Dit heb ik bevestigd met azijnzuren siliconenkit (bevat geen gifstoffen i.t.t. lijmkit). Het terrarium heeft op zijn achterkant gelegen toen ik de achterwand erin had gelijmd, waarna ik een paar zware objecten erop heb geplaatst om te zorgen dat er geen ruimtes achter de wand kunnen ontstaan door de lichte bolling van natuurkurk.

Vervolgens heb ik met kurken stammetjes als het ware een soort basisvormen in het terrarium aangebracht en ben ik planten gaan verzamelen die er goed in kunnen gedijen en in principe niet giftig zijn voor de dieren. Eerst maar eens een foto van hoe het er nu uitziet:

formicarium2.jpg

Bovenop ligt de verlichting, bestaande uit een 14 Watt TL-buis en 6 LED lampen van ieder 1,3 Watt. Ik geef geen UV-licht. Ook al kunnen insecten licht uit het UV-spectrum waarnemen heb ik geen informatie kunnen vinden dat mieren het gebruiken bij hun oriëntatie.

De bodem bestaat uit een mengsel van zeer drassig humus met klei. Helemaal voorin het terrarium heb ik langs de gehele lengte lavastenen neergezet die zo een barrière vormen voor de bodembedekking die daarachter ligt. Zo heb ik voorin langs de gehele lengte van het terrarium een soort poeltje gecreëerd:

formicarium4.jpg

Omdat lavastenen zelden mooi naast elkaar een sluitend geheel maken, heb ik de tussenruimtes opgevuld met filtermatten. Ook de stenen zelf staan hierop, om krassen en (in geval van een ongeluk) barsten te voorkomen. Let op: gebruik voor deze truc geen filterwatten. Die worden na verloop van tijd snotterig. Filtermatten zijn van synthetisch materiaal en behouden hun structuur. Achter deze barrière van lavastenen heb ik eerst een laagje hydrokorrels geplaatst. Nadat ik de kurken stammetjes had geplaatst heb ik de rest opgevuld met een mengsel van humus en klei.

Door dit systeem is de bodem overal in het terrarium zeer vochtig, tot nat. Dit is fijn voor bepaalde planten die erin staan. De planten die wat droger willen, heb ik iets hoger geplaatst, waardoor enkel het onderste deel van hun wortelstelsel in het water staat. Dit systeem heb ik vaker toegepast en mijn ervaringen zijn er goed mee. Zelfs planten die in de meeste huiskamers meestal wegkwijnen zullen zich hier in thuis voelen. Echter is door deze methode het houden van een gravende mierensoort vermoedelijk uitgesloten.

1 stam is solide en staat met zijn voet in het water:

formicarium5.jpg

Een tweede stam is hol en staat met zijn voet in het water. Een derde stam is deels hol en deels gevuld met (resten) hout en ligt los op eerder genoemde stammetjes. Deze derde is dus geheel droog:

formicarium3.jpg

De planten die erin staan komen voornamelijk van verschillende tuincentra. Wanneer je planten haalt ter decoratie (of voedsel) voor in het formicarium is het verstandig deze eerst goed af te spoelen onder de kraan i.v.m. pesticide dat op de planten kan zitten. Zoals je ziet heb ik gekozen voor een grote diversiteit aan planten. Ik heb me niet echt gehouden aan een land als thema; de planten komen van verschillende continenten. Wel houden ze grofweg allemaal van het zelfde klimaat zoals dat in het terrarium te vinden is.

Welke planten staan erin?
Op foto 1 zie je links achterin de bladeren van een sierpalm. Voorin zit in het watergedeelte veel Javamos. Daarnaast staat er ook een hoeveelheid Sumatravarens in het watergedeelte. Deze twee soorten kunnen zowel onder water groeien als op de vochtige kant (de lavastenen hopelijk). Rechts voorin staan verschillende soorten siernetels, een vliegenval en verschillende landvarens. Deze planten gedijen goed op de plek waar ze staan, maar zullen weinig groeien. Een plant die wel veel zal groeien is de tropische klimop die overal tussendoor staat (Ficus repens). Deze zal dan ook af en toe gesnoeid moeten worden. Dan bevindt zich nog een nestvaren in een van de stammetjes en is op dit moment de meest overheersende plant de bromelia die werkelijk overal zit. Ik hoop dat deze epifyt goed gaat aanslaan. Als laatste staat er ook nog een 'Kruidje-roer-mij-niet" rechts onder de sierpalm. Deze komt veel voor in de tropen en daarbij huisvest deze plant stikstoffixerende bacteriën. Deze maken natuurlijke meststoffen die aan de bodem worden afgegeven. Handig voor die palm. Daarbij is het een gevoelig plantje en kan ik zien aan de mate waarop zij gedijt of het klimaat wel in orde is. De kanarie in de mijn als het ware.

Ik moet een half jaar wachten op de bewoners, maar dit geeft mij de kans te blijven lezen en zo kunnen ook de planten acclimatiseren. Er zitten nu al wél enkele honderden bewoners in, namelijk springstaarten. Springstaarten zijn oeroude Arthropoda, die praktisch overal in de bodem leven. Ze zijn onmisbaar in de natuur en handig in een formicarium zoals ik hier heb gemaakt. Ze leven van verscheidene eencellige organismen, waaronder schimmels en protozoën (eencellige dieren). Ze houden het terrarium dus vrij van verschillende ziekteverwekkers en bemesten ook nog eens de bodem. Daarnaast ontmoedigd een sterke aanwezigheid van springstaarten in veel gevallen een mijtenplaag. Nog een bijkomend voordeel (ja, het houdt niet op met die springstaarten!) is dat wanneer de springstaarten massaal doodgaan, ik weet dat er toch nog giftige stoffen aanwezig moeten zijn in het terrarium (ervan uitgaande dat alle andere condities voor de diertjes goed waren).

Het liefst laat ik ook nog een populatie roofmijten los om mijten helemaal tegen te gaan. Maar helaas zijn roofmijten niet kieskeurig en eten ze ook jonge springstaarten. Ze kunnen pas geïntroduceerd worden in de omgeving zodra de springstaartenpopulatie een sterke aanwezigheid heeft. Maar ook hiervoor geldt; er is voldoende tijd.


Bedankt voor het lezen. Vragen en opmerkingen zijn welkom

[AlmeloRW]

Wat een mooie formicarium heb je zo gemaakt , echt PRACHTIG!!!
Alleen ben ik ergens wel benieuwd na: die vliegenvallen, zullen die niet mieren van je kolonie nuttigen als deze tijdens het foerageren in de cup terecht komen?
Als dit wel het geval is zou het wel zonde zijn voor een beginnende kolonie, aangezien ze elk lid van de kolonie erg goed kunnen gebruiken.
Hoe zorg je trouwens dat ze niet ontsnappen met die glazen (terrarium) schuifdeurtjes aan de voorzijde??
In het midden tussen de 2 glazen deurtjes zit toch al gauw een kier van +/- een halve cm, toch?
Ik ben benieuwd hoe je dit op weet te lossen!

[Reckneya]

Dank je voor je reactie, AlmeloRW. Ik zal inhoudelijk reageren op jouw vragen.

De vliegenvallen; Ze doen precies wat hun naam verteld. Het zijn een soort bekers met daarin een laagje water. De kanten zijn bedekt met naar beneden gerichte haartjes. Als ik een kelk bekijk zie ik allemaal kleine vliegjes in het vocht onderin drijven. Ik heb dergelijke planten ook in andere terraria staan en heb meerdere malen geobserveerd hoe een krekel erin kroop, vervolgens zich bedacht en van onderuit met (redelijk) gemak er boven weer uit kroop. Omdat ik voor een grote mierensoort ga, ben ik niet heel erg angstig dat het ze niet zal lukken eruit te komen, als een dikke logge krekel dat wel lukt. Als dat niet het geval blijkt te zijn, zal de plant eruit moeten. Ik denk dat ik dan kies de kelken eraf te knippen. Dat kan de plant wel even overleven. Het valt te bezien en is eigenlijk ook een experiment (ik ben erg eigenlijk ook best benieuwd wat er gebeurd!). Maar heel terecht zeg je dat het zonde zou zijn voor een beginnende kolonie, dus het vereist dat ik er scherp op blijf. Wellicht dat ik wat webcams erin plaats dat ik (en misschien andere mensen. Jullie?) vanaf een afstand kan zien hoe ze ermee omgaan.

De schuifdeurtjes zijn nu al praktisch kierloos. In tegenstelling tot de doorsnee terraria laat deze bijna geen kier over. De grote, niet vliegende fruitvlieg die tekoop zijn als voedseldieren komen er niet tussendoor! Het is dan ook een zogenaamd Dendrobaten terrarium, dat wil zeggen; voor gifkikkers. En die eten allemaal klein spul. Maar toch, mocht dit niet werken dan is er een hele simpele goedkope oplossing: 1 ruit bedekken met 1 laag plasticfolie en op de andere ruit langs het uiteinde een lange sliert siliconenkit leggen. De ruiten erin zetten en wachten maar. 24 uur later is de kit droog en haal je de ruiten eruit. De kit plakt aan 1 ruit en niet aan de andere vanwege de folie. Haal de folie weg en je hebt een bijna perfect sluitende laag erop. 1 nadeel is dat het terrarium dan minder kans maakt op de schoonheidsprijs, als je begrijpt wat ik bedoel

Ik heb nog 1 probleem. Ik zal het af en toe moeten openmaken. Ik hoop dat de mieren die erin komen er weinig zullen komen omdat er niets te vinden zal zijn. Het water voorin zal dit beleid hopelijk versterken. Voedsel bied ik aan op de plekken waar ik ze wil hebben. Maar dit blijft een gok en ik kan er best naast zitten. Als de soort óf overdag óf 's nachts actief is, kan ik om die tijden heen het terrarium wellicht veilig openen. Misschien moet ik anders aan de slag met paraffine olie o.i.d. Tips en ideeën zijn welkom

[AlmeloRW]

Ok, ik wist dus niet dat die vliegenvangers aan de onderkant ook een opening hadden waardoor insecten ontsnappen konden.
Dat van het klepje en de haren binnenin was ik wel bekend mee, maar ik dacht dat als een insect de kelk inkroop, dat de klep de kelk afsloot en dat het dan vrijwel gebeurt is met de desbetreffende insect.

Wat betreft je (dendrobaten) terrarium vind ik zoiets wel ideaal voor je (aankomende) mieren.
Helemaal omdat je spreekt over een grotere mierensoort zal het voor de mieren heel moeilijk worden te ontsnappen als een fruitvlieg dit al niet kan.

En als laatst heb ik misschien een betere oplossing voor de glazen deurtjes die je dan behandelen wilt met kit.
Ik had als ik jou was dan gekeken naar tochtstrips.
Deze zijn in allerlei soorten diktes en materialen te verkrijgen en het ziet er qua afwerking denk ik wel beter uit als een laag kit.

[Reckneya]

Dank je voor de tip! 1 ding, je begreep me verkeerd met de kelken; die zijn niet aan de onderkant open. De krekel kwam van onderuit er dus weer aan de bovenkant uit. (Het staat er wat krom, ik zal het aanpassen.) Dichtklappen doen ze inderdaad niet

[ProXi]

Hoe wil je je terrarium open en dicht maken zonder dat ze ontsnappen?
Want zodra je hem open schuift, reageren je mieren daarop.
Ze worden dan actief en kijken wat er gebeurt.

Je kan denk ik geen andere anti ontsnappingsmiddelen gebruiken om ze dan tegen te houden als ik het zo zie.
Vooral als je kolonie groot en actief is, kan dat nog wel eens een probleem worden.
Je kan je bak dan namelijk niet schoonmaken en ze makkelijk voederen, zonder dat ze eruit lopen.
Of zie ik dat verkeerd?

Het ziet er wel prachtig uit in ieder geval. Zou heel mooi zijn als het lukt en als er straks mieren inzitten.

[AlmeloRW]

Dank je voor de tip! 1 ding, je begreep me verkeerd met de kelken; die zijn niet aan de onderkant open. De krekel kwam van onderuit er dus weer aan de bovenkant uit. (Het staat er wat krom, ik zal het aanpassen.) Dichtklappen doen ze inderdaad niet

Kijk dit verduidelijkt al een hoop voor mij. Heb je wel rekening gehouden met dat die krengen (krekels) kunnen springen??
Ik denk haast dat ze zich af hebben kunnen zetten op de bodem en zo uit de kelk hebben kunnen ontsnappen.
Ik ben ECHT bang dat dit je mieren niet lukken gaat, zoals hier al vaak op het forum beschreven staat: Mieren zijn slechte zwemmers!!

[ProXi]

Nog even een tweede post.

Ik heb begrepen dat sommige van die planten die vliegen vangen, met water onderin ook mieren vangt.
Vooral wat grotere mieren kunnen er niet uitkomen.

Zie ook het volgende filmpje, vanaf 1:37 zie je een voorbeeld:

[AlmeloRW]

Zo als ik al dacht komt deze plant je kolonie niet ten goede, al helemaal omdat die planten JUIST de mieren aantrekken met zoetstoffen.
Als ik jou was had ik de plant er gauw uitgehaald!!

@ Proxi

Geweldig filmpje en ook heel duidelijk!

[Reckneya]

Geweldig filmpje inderdaad! Ik lees vooral over mieren die niet van open water houden en dan blijkt er een zwemmende soort te bestaan die notabene zwemt in de kelk van een mierenval. Natuur blijft fantastisch.

Opgemerkt moet wel zijn dat het niet dezelfde plant is, en deze plant in het terrarium sowieso een stuk kleiner is. Deze plant lokt andere insecten en op een andere manier; hij maakt een stinkende ontbindingslucht aan. Dat trekt vliegen aan en als die in het water gaan die ontbinden waardoor er nog meer vliegen op afkomen. Het valt dus te bezien. Het beste test ik dit met de mieren uit. Een experiment moet het aan kunnen tonen. En misschien moet hij dan inderdaad "ontwapend" worden, haha

Overigens over het openmaken. Dat wordt wellicht toch de Achilleshiel van dit project. De foto's die jullie hier zien waren in eerste instantie gemaakt voor meneer Kalytta, dus die is er ook van op de hoogte. Volgens hem zijn Pachycondyla's niet bijzonder goed in het beklimmen van glas en hij gaat kijken voor een geschikte soort voor deze bak. Ik vertrouw deels op zijn advies en ook op mijn eigen ervaring, maar alle input wordt door mij gewaardeerd en ik ben blij dat het benoemd wordt. Mijn eigen ervaring is bijvoorbeeld met een bak vol kleine krabspinnen (tegen de 200 stuks). Die zitten overal, klimmen met gemak op glas en zijn bovendien razendsnel. Toch kan ik de bak openen door het juiste moment te kiezen en rustig aan te doen (een schuifruit hoeft niet met donder en geweld open, doe ik dat wel dan schrikken ze en rennen ze weg voor het "gevaar"). Ik zit zelf te denken dat wanneer het problematisch wordt ik de ruit bijvoorbeeld een klein stukje open doe, waarna ik met een plantensproeier een regenbui naboots. Dat moet sowieso gebeuren om het klimaat authentiek te kunnen nabootsen, maar zorgt dan ook voor een natte ruit aan de kant waar ik sproei. Een natte ruit is vermoedelijk een (tijdelijke) ontoegankelijke barrière.

Het is een experiment. Ik weet deels wat ik doe en het is deels nieuw. Wat ik gemerkt heb is sinds ik me aan het verdiepen ben in deze hobby (formicaria) er verschillende en overeenkomstige facetten zijn tussen dit en terraristiek zoals deze door kwekers van reptielen, amfibieën, spinachtigen en (andere) insecten uitgeoefend wordt. Deze manier van dieren houden is hier denk ik vrij nieuw. Mocht dit slagen, dan volgt natuurlijk een uitgebreid blog en een topic met gedetailleerde uitleg hoe je zoiets opzet. Als het mislukt, dan zijn we ook weer wat wijzer. Zelf heb ik goede hoop dat het slaagt, maar er zijn natuurlijk veel punten waar het mogelijk mis kan lopen, zelfs los van de methode. Maar zoals je al zei Proxy; als het lukt, zou dat fantastisch zijn.

[Floris]

Waar is de bedoeling dat de mieren hun nest maken?

[Reckneya]

Waar is de bedoeling dat de mieren hun nest maken?

Afhankelijk van de soort kunnen ze kiezen uit holle droge of holle natte stammen, of (over een half jaar) een solide rottende stam waarin het hout zacht is geworden. En er staan ook voldoende epifyten in, waar sommige arboreale soorten hun nesten in maken (al zullen die nog wel sterk moeten groeien). De stammen die zichtbaar zijn, zijn grotendeels hol. De grootste stam staat echter verborgen achter het groen aan de voorkant. Daar staat de bromelia in. De stam is bij het deel van de bromelia opgevuld met aarde om de wortels van de plant vochtig te houden.

[Gortello]

Je weet toch wel dat een kolonie groeit, en daardoor uiteindelijk dat formicarium uit gaat groeien.

[kjeld13]

Pachycondyla sp. worden niet zo groot in aantal dacht ik. Zeker niet zo groot dat ze het formicarium uitgroeien.

[Reckneya]

Je weet toch wel dat een kolonie groeit, en daardoor uiteindelijk dat formicarium uit gaat groeien.

Eigenlijk is dat iets waar ik gehoopt had goed te zitten. Als ik op de site van de Antstore kijk zijn de grootste bakken die met XL worden aangeduid zelfs klein vergeleken bij dit ding. Daarbij heb ik een enorme oppervlaktevergroting gecreëerd door de inrichting, zeker 5x de bodemoppervlakte. Ik dacht dus daar geen problemen te hoeven ervaren.

Mogelijk verkrijgt Mr. Kalytta de soort Pachycondyla villosa voor mij, maar hij ging kijken of hij een nog geschiktere soort voor mij kon vinden. Deze Pachycondila's zijn groot, en hebben een relatief lage hoeveelheid werkers in een kolonie.

Ideeën? Wat gebeurt er als een verblijf te klein wordt voor de mieren? Is de groei niet afhankelijk en dus te sturen met het aanbod van voedsel? Aan te raden / af te raden?

[Floris]

Ideeën? Wat gebeurt er als een verblijf te klein wordt voor de mieren? Is de groei niet afhankelijk en dus te sturen met het aanbod van voedsel? Aan te raden / af te raden?

Dat kan, maar is niet triviaal. Kolonies hebben eiwitten nodig om larfjes te voeden. Als ze dat niet krijgen, groeit de kolonie niet.

[Reckneya]

Dat kan, maar is niet triviaal. Kolonies hebben eiwitten nodig om larfjes te voeden. Als ze dat niet krijgen, groeit de kolonie niet.

Duidelijk. Ik hoop dat het niet nodig wordt, want ik voel er eigenlijk niets voor om iets dergelijks toe te passen. Liever plaats ik er dan een verblijf naast en verbind ik die twee met elkaar.

[efbi]

Ziet er prachtig uit en zou fantastisch zijn "als het werkt" op de uitbraak preventie na heb ik er nogal goede hoop in
Ik vind het ondermeer geweldig omdat ik naast insecten ook wel geinterresseerd ben in planten (heb overlaatst 3 vleesetende plantjes gekocht) en jij combineert insecten en planten in een geheel.
Heb meest fascinerende vind ik toch wel de onderlinge wisselwerkingen zoals je ze zelf zo mooi uitlegt, het is een ware zeer goed "nagebootste" biotoop.
Vooral van springstaartjes wist ik niet dat ze zo nuttig waren ook de stikstof fixerende eigenschappen van kruidje-roer-me-niet kende ik niet.
Dit is een beetje zoals een boer in het tussen seizoen klaver op zijn weides plant vermoed ik?

[Reckneya]

Dat klopt! De meeste planten die peulvruchten produceren (de zgn. vlinderbloemigen) leven in symbiose met dergelijke bacteriën. Dat boeren dat deden wist ik niet maar ik vind inderdaad artikeltjes waarin dat staat. Ook sperziebonen worden daarom doelbewust om de zoveel jaar ergens verbouwd om de voordelen van natuurlijke bemesting te genieten.

Over de bak: ik heb besloten om de vliegenval er toch uit te halen. Ik wil alsnog wel een keer een experiment doen, maar jullie hebben denk ik goede argumenten. Laat ik maar testen zodra ik er meer ervaring mee heb.

Ik heb een algemene vraag: zijn er mensen hier die ervaring hebben opgedaan met het geven van nectar uit bloemen? Deze opzet nodigt erg uit om natuurlijke nectar aan te bieden. Ik wil uit gaan zoeken welke bloemen ze daar tegenkomen en of ze voorkeur hebben voor bepaalde bloemen. Ik zie zelf voordelen, maar is het wellicht af te raden?

[efbi]

Als de bloem in staat is te groeien en bloeien in je bak, en je weet uit goede bron dat ze inderdaad die bloem wel mogen zal dit wel lukken denk ik.
Ervaring heb ik er niet echt mee, ik heb wel al een aantal keer een paardenbloem bij men nigers in de buitenwereldgelegd en voor de bloem verwelkt zijn ze hier wel erg mee bezig.
Gewoon in de tuin zie ik ook vaak nigers op bloemen. Dus als je de bloem goed kan doen groeien en het is de nectar die ze "nodig" hebben zie ik het wel werken.

[Lvet]

Als ik het goed zie is dat een Nepenthes alata. Je hebt inmiddels al besloten om de plant weg te halen en dat raad ik je ook aan. Naar mijn weten maakt deze plant wel degelijk nectar aan en zal het dus mieren aantrekken. Een mier loopt bijna zeker niet uit die bekers, je hebt zelf al uitgelegd hoe ze werken. Jouw mieren zijn zwaar en zoals je zelf aangaf geen goede beklimmers van glas: de spiegelgladde wand van de bekerplant zal ze dus ook wel tegenhouden.

Ik heb zelf ook gedacht aan het aanbieden van nectar, maar dit nog niet gepraktiseerd. Ik heb ook vleesetende planten en bij de Sarraceniasoorten zijn de nectardruppels duidelijk zichtbaar. Als ik een beker afknip kan ik deze in de buitenwereld leggen. Ik denk wel dat de mieren dat gretig aan zullen nemen. Nectar bevat naast suikers ook eiwitten en vitamines, dus het is extra goed voor je mieren. Volgens Floris prefereren mieren glucose boven sacharose. Dat is iets waar je rekening mee moet houden, aangezien elke plant een andere samenstelling van de nectar heeft. Ook zul je een plant moeten kiezen die veel nectar produceert en waarschijnlijk toch bijvoeren.

Verder een erg mooi formicarium (paludarium). Je kan eventueel fluon langs de zij- en bovenwanden aanbrengen, vlak bij de schuifruitjes. Mits goed opgebracht, kan dit bijna onzichtbaar (ik heb er zelf geen ervaring mee). Op de bodem heb je al water waar ze niet overheen geraken.