AntForum

Deel 1 van 4

Voor het opstarten van een kolonie is de reageerbuis of een veelvoud hiervan nog altijd uitermate geschikt. De voorbeelden op het forum zijn te talrijk om het te kunnen negeren.
Wat ik hier aanbied is een alternatief; een formicarium van ytong in een plastic wegwerp bierbeker van 0,25 L. Het zal echter meer werk van de hobbyist vergen voor hij of zij met mieren kan gaan starten dan met een reageerbuis het geval is. Alleen wil het menselijk oog ook wat en daarnaast zijn er natuurlijk ook voordelen aan verbonden.
(1) Een partner zal vermoedelijk minder snel bezwaren tegen deze hobby hebben als het formicarium niet misstaat bij het interieur van de woning. Wat naar mijn mening bij een reageerbuis in bijvoorbeeld een wit gekleurd afhaalbakje van de Chinees helaas toch wel snel het geval is. De hele hobby verhuist dan al snel naar een minder in het oog vallend deel van de woning.
(2) Je leert in een vroeg stadium van de hobby omgaan met ytong door het te bewerken. Deze kennis komt later goed van pas en is voor mij persoonlijk een zeer gewaardeerd onderdeel van deze hobby.
(3) Het geringe formaat van de bierbeker dwingt de gebruiker van dit type formicarium om kleinschalig te denken. Een koningin heeft de eerste tijd weinig ruimte nodig om een kolonie op te starten. Op de site kom je vele malen de waarschuwing tegen dat een nest te groot is voor een kolonie in de huidige omvang en dat heeft gegronde redenen.
(4) Tot zover mij bekend kunnen mieren niet een uitweg door het plastic van een in goede staat verkerende bierbeker knagen. Het maakt het formicarium dus voor een grote verscheidenheid aan soorten mieren geschikt.
(5) Het formicarium kan zonder problemen op bijvoorbeeld hout worden gezet zonder dat er aan de onderzijde vochtplekken zullen ontstaan. Het water voor bevochtiging van het formicarium blijft binnen het plastic omhulsel.

Handleiding
Een serie van deze nesten zijn inmiddels in verschillende varianten door mijn handen gegaan. Opgedane ervaringen, geconstateerde gebreken, persoonlijke smaak en andermans ideeën hebben naar een versie geleid waar momenteel mijn huidige voorkeur naar uit gaat. Het ontwerp is echter iets wat gedurende het verstrijken van de tijd aan verandering onderhevig zal zijn.

In een vogelvlucht een aantal voorgangers van de in de handleiding beschreven versie. Mogelijk brengt het nog iemand op ideeën. Achteraf is het jammer dat ik hier niet meer beeldmateriaal van heb vastgelegd.







Stapsgewijs wil ik met de lezer het proces van een blok ytong tot formicarium in een plastic wegwerp bierbeker doorlopen. Ik gebruik daarvoor de wijze waarop ik werk. Neem uit deze handleiding over van wat je aanstaat en negeer de rest eenvoudig.


Voor de eerste fase van de bouw van een formicarium van dit type heb je voorlopig genoeg aan een houtzaag, potlood, raspvijl, beitel en schuurpapier.


Een blok ytong met afmetingen 60 cm * 20 cm * 7 cm en een plastic wegwerp bierbeker. Zowel het ytong als de bierbekers zijn in verschillende formaten verkrijgbaar.


De beker heb ik op het ytong gelegd en met potlood er een enigszins rechte lijnen om heen getrokken. Vervolgens heb ik het blad van de houtzaag er langs gelegd en er duidelijk zichtbare rechte lijnen van gemaakt.


Om efficiënt gebruik te maken van het ytong zaag ik met vier verschillende zaagsneden twee toekomstige formicariums tegelijk. Voor de volgende twee hoef ik dan nog maar twee keer te zagen en deze heeft dan de ruwe vorm van een zandloper.


De ruit met de afgeknotte punten heb ik doormidden gezaagd door een vijfde keer de zaag te hanteren. Het resultaat zie je hier boven. Het is nu nog aanzienlijk groter dat wat het uiteindelijke resultaat zal zijn.


Het ytong heb ik neergezet met de onderkant naar boven wijzend en hier de bierbeker opgezet om de onderkant op af te kunnen tekenen.
Hier kan je ook zien dat er in de bodem van de bierbeker een gat is geboord. Zo kan alle lucht en stof er aan de onderzijde uit, als ik later het ytong aan het passen ben. In het verleden is het mij eens overkomen dat er een wolk van stof de lucht in schoot nadat ik iets te enthousiast het ytong in de beker schoof. De wereld om me heen zag er opeens een stuk mistiger en ongezonder uit. Boren in een plastic wegwerp bierbeker is mij persoonlijk echter slecht bevallen. De volgende keer brand ik een gat in het plastic met een heet gemaakte stalen pen of spijker.


De houtzaag gebruik ik voor het grove werk. Het gaat snel en eenvoudig.


Zo ziet het er dan na afloop uit.

Deel 2 van 4

Het ytong heb ik hier in de bankschroef gezet. Hier komt het deel dat de buitenwereld moet worden goed van pas. Het maakt momenteel niet uit hoe erg deze beschadigd raakt als de bankschroef te strak wordt aangedraaid. In het begin was ik hier te voorzichtig mee.


Eerst doe ik de onderzijde ter breedte van de raps geheel rond maken tot er geen potloodstreep meer is te zijn. Het word mijn richtlijn. Vervolgens pak ik per keer een kwart van het blok en werk me baan voor baan van links naar rechts en terug met de raps naar beneden toe tot ik niet meer verder kan komen vanwege de bankschroef. Op de foto kan je reeds de ronding zien en het eerste bewerkte kwart van het blokje. Daarna ga ik door naar het volgende kwart, voor ik het blokje uit de bankschroef haal en omdraai om de resterende helft te kunnen bewerken. Ik werk namelijk graag in dezelfde houding.
Als dit is gebeurd haal ik het ytong uit de bankschroef en gebruik ik weer de houtzaag om de bovenzijde aan te pakken. Ik zaag er van de beschadigde bovenzijde iets af en alles wat er verder nog uitsteekt. Dan pak ik opnieuw de rasp erbij en bewerk daarmee het blok in de lengterichting, terwijl ik deze in mijn hand houd. Dus dwars op de eerdere werkrichting. Op deze manier zijn alle oneffenheden weg te werken en kan ik de vorm bepalen. Het gebeurd op het oog. Iets wat ik moeilijk weet uit te leggen en nog lastiger is om met een fototoestel vast te leggen.


Het resultaat zet ik naast de bierbeker om met het potlood te bepalen waar ongeveer de buitenwereld begint.
Het is een voorlopige richtlijn. Ik houd deze lijn altijd iets hoger dan het daadwerkelijk moet worden. Het stelt me dan in staat om fouten te corrigeren en onder fout versta ik dan bijvoorbeeld dat ik de onderzijde te smal heb gemaakt. Hier zaag ik dan eenvoudig een stuk af en bewerk de rest om het opnieuw passend te maken.


Elke keer voor ik begin met passen wikkel ik het nestgedeelte van het ytong in schuurpapier en gebruik wat de buitenwereld moet worden om eraan te draaien. Het voorkomt dat de bierbeker in de kortst mogelijke tijd vol zit met krassen en het plastic verzwakt en uiteindelijk zal scheuren.


Langs de onderzijde haal ik nu extra de rasp langs heen, om deze nog smaller te maken. Het heeft geheel met de vorm van de plastic bierbeker te maken.


Hier heb ik het ytong in de bierbeker laten glijden tot deze vast zat. Tijdens het passen ga ik met mijn vingers over de buitenkant van de bierbeker. Het plastic geeft in zekere zin mee en bied ruimte voor imperfectie. Iets waar ik dankbaar gebruik van maak. Zodra je echter een holte voelt en het plastic kan indrukken dan weet je automatisch dat je daar voorlopig niet meer met de rasp moet zijn. Deze locatie(s) onthoud ik.


Alle lucht en stof is door het gat in de bodem van de bierbeker naar buiten ontsnapt. Daarna heb ik de ytong eruit gehaald en opnieuw in de bankschroef gezet. De rasp word gehanteerd om het geheel passend te maken. Het wordt met regelmaat in de bierbeker getest.
In het begin deed ik dit te weinig, de tweede keer paste ik overdreven veel en de rest viel in mijn beleving mee.


Nadat ik deze diepte heb bereikt ben ik begonnen met het gebruik van het vijl van de raspvijl. Vanaf nu begin ik ook veelvuldig te passen. Zodra het bijna past ga ik over op het schuurpapier.


Ik heb het aantal pogingen om te passen niet geteld. Een getal hier neerzetten voegt voor mijn gevoel echter ook helemaal niets toe. Bovendien ben je dit al snel weer vergeten als je het uiteindelijke resultaat in je woning kan gaan bewonderen.


Het wordt tijd om de buitenwereld vorm te geven door het nog verder te verkleinen. Een kleine rotspartij bied je meer ruimte om met een pincet overal in de buitenwereld bij te kunnen komen.
De rest kan als een kwestie van smaak worden beschouwd en dat is voor iedereen verschillend. De eerste versie had bij mij een vlakke bovenzijde met een toegang bij de kraag van de bierbeker, later verscheen er in het midden van de buitenwereld een kegel met aan de bovenzijde de toegang en weer later kreeg het meer een rotsachtig uiterlijk met een toegang aan de 'voorkant' van de rots.


Eigenlijk onnodig om het te testen, maar ik wilde laten zien hoe het er tussendoor uit zag in de bierbeker. Daarna ben ik nog meer aan het zagen geweest voor een meer natuurlijkere uitstraling. Eerst de hoogte, vervolgens de hoeken en daarna onregelmatig hier en daar een stuk weg gezaagd. Één kant is nog onbewerkt. Hier komt de toegang tot het nest. Het word een diagonale gang. Groter in diameter dan de andere gangen in het nest. Het bied de mieren de mogelijkheid om prooien groter dan hen zelf het nest in te trekken en daar op hun gemak te verorberen.


De beitel kwam aan te pas om de zaagsneden weg te werken. Ik weet niet hoe ik deze werkwijze moet beschrijven. Hier en daar druk ik een stukje ytong eraf. Regelmatig zet ik de scherpe rand van de beitel op het ytong en draai het een beetje heen en weer. Het nog onbewerkte deel is in de twee onderstaande afbeeldingen nog beter te zien.

Deel 3 van 4

Vanaf hier gaan we naar de volgende fase van het formicarium. Er komt extra gereedschap aan te pas: een accuboormachine.





Ik begin met de toegang. De diameter van de boor is 6 mm. Ik boor van boven naar beneden onder een hoek. Als de hoek te vlak is kunnen mieren besluiten in de gang te gaan nestelen in plaats van de er voor bedoelde kamers te gebruiken. Als de hoek te scherp is kan je er van buiten vandaan waarschijnlijk vanwege de rand of op de kraag van de beker aangebrachte paraffineolie niet goed inkijken om de activiteiten van de mieren te kunnen bewonderen. Ik heb geen gradenboog tot mijn beschikking en doe dit op gevoel.



Deze boor gebruik ik ook om meerdere gaten in de onderzijde van het formicarium te boren om een holte te creëren. Hier komt een beitel aan te pas om de gaten te vergroten tot er één gat is ontstaan. Hier komt later het water in voor bevochtiging van het onderste gedeelte van het nest.



Daarna word het tijd om het formicarium in twee gedeelten te splitsen. De reden hiervoor is dat het water niet verder zal intrekken dan het onderste deel van het formicarium. De ruimte tussen de op elkaar geplaatste delen voorkomt dit. Op deze manier ontstaat er een vochtig en een droog gedeelte in het nest. De mieren kunnen dan zelf een voorkeur bepalen.
Eerst zet ik een verticale streep met potlood. Ik zaag onder de toegang met de houtzaag in het ytong. Na een diepe zaagsnede te hebben gemaakt probeer ik eerst rondom te zagen om te voorkomen dat er stukken afbreken. Een terugkerende ergernis voor mij. De keren dat het wel lukt komt de potloodstreep goed van pas.
Mijn voorkeur om pas later de kamers en gangen aan te brengen is gebaseerd op ervaring. Met de zaagsnede verdwijnt er ook ytong ter breedte van het zaagblad uit het formicarium. Het is weliswaar gering, maar voldoende om een gang te versmallen of de overloop tussen de twee delen ytong net iets minder soepel voor het oog te laten verlopen.


Ik schets met potlood op het ytong waar ik de gangen en kamers wil hebben. Daarna komt er een boor met een diameter van 6 mm aan te pas. Ik boor onder een lichte hoek naar beneden voor elke kamer twee gaten naast elkaar en beweeg de boor vervolgens een beetje heen en weer ter afwerking. Voor de inhoud van een kamer is 1 cm³ voldoende.
Voor het gangenstelsel gebruik ik een boor met een diameter van 4 mm. Ik boor een hele rij gaatjes naast elkaar tot een diepte van ±5 mm en beweeg vervolgens de boor heen en weer om de gaten met elkaar te verbinden tot er een gang ontstaat.

In het verleden maakte ik de kamers te hoog. Het had geen enkel nut. Je kan de kamers diep maken, maar dat maakt het wel lastiger om te kunnen zien wat de mieren aan het doen zijn.
Over de hoeveelheid kamers ga ik met niemand een discussie aan. Voor een startende kolonie vind ik momenteel twee kamers voldoende. Misschien dat ik later hierover nog van gedachten zal veranderen.
Het zal je nog verbazen hoeveel mieren in twee kamers passen. Bij een te veel kamers bestaat de aanwezigheid dat de mieren 'ondergrondse' afvalhopen maken, waar je nooit met een pincet bij kan komen om deze te verwijderen. De kans op schimmel is dan aanwezig.







Voor de bevochtiging van het nest maak ik gebruik van het waterreservoir in de voet van het formicarium. Om dit te kunnen vullen heb ik met behulp van een boor van 3 mm diamater in het onderste deel van het nest een schuin naar beneden lopend gat geboord.
In de bierbeker maak ik met behulp van een heet gemaakte spijker een gat in het plastic. Hier past makkelijk het verlengstuk in, dat op de spuit kan worden gezet.


Het wordt tijd om de laatste handelingen aan de buitenwereld te verrichten. Voor de doordrukstrip voor tabletten boor ik een ondiep gat waar deze in past. Deze is nu makkelijker bereikbaar voor de mieren. Een spijker gebruik ik om de rond aflopende bodem wat vlakker te maken.

Bij de formicariums die ik in gebruik heb bevind zich nog een extra gat. Ik poog nog altijd om de mieren zo ver te krijgen dat ze al hun afval erin gooien, maar tot zover nog zonder succes.


Om het formicarium van stof te ontdoen maak ik gebruik van een compressor en daarna spoel ik het ytong voor de zekerheid nog een keer af onder stromend water. De stof is zeer schadelijk voor de mieren en waarschijnlijk ook niet bevorderlijk voor de gezondheid van mensen.

Deel 4 van 4

Het bovenste deel van het formicarium kleur ik in theewater. Als advies kan ik slechts meegeven het niet te donker te maken, omdat dit het moeilijker zal maken om de mieren te kunnen bekijken.
Voor dit exemplaar heb ik gebruik gemaakt van Pickwick Zoethout. Na het toevoegen van het water gaat het ytong drijven. Er ontsnapt een heleboel lucht uit het ytong en ik leg er de eerste uren iets zwaars op. Daarna zuigt het formicarium zich zelf vol met water en blijft het ook zonder hulp op de bodem liggen. Na het verstrijken van zevenendertig uur heb ik het bovenste deel uit het theewater gehaald om te kunnen drogen.
Het onderste deel van het formicarium laat ik onberoerd, omdat je dan beter kan zien en beoordelen hoe vochtig het ytong is.

Om een idee te krijgen van de verschillende kleuren waarmee je ytong in thee kan kleuren verwijs ik je door naar http://www.antforum.nl/viewtopic.php?f=72&t=7086#p46613. Hier heb ik een soort van kleurenwaaier gemaakt.












Op de kraag van de beker breng ik met behulp van een wattenstaafje paraffineolie aan. Het is minder duurzaam dan talk, maar daar gaat wel mijn voorkeur van uit vanwege de geringe hoogte van de kraag van de beker. Als ik talk toepas kan ik alleen nog van boven af op de buitenwereld neer kijken. Wat ik in de praktijk echter toch wel veel doe.


Voor de koloniestichting kan je overwegen om een gedeeltelijk zwart beschilderde plastic bierbeker te gebruiken. Zorg dat je kan blijven zien hoe vochtig het onderste deel van het nest is. De doorzichtige plastic bierbeker met het formicarium erin kan je hier dan in zetten. De koningin kan dan in volledige duisternis de komende maanden ongestoord beginnen met het stichten van een kolonie. Het enige wat je gedurende deze weken hoeft te doen is het water aanvullen. De koningin zal op haar reserves teren en heeft voorlopig geen voedsel nodig.

Ik hoop dat deze handleiding als een hulpmiddel kan fungeren voor een ieder die het wil proberen om een koningin een kolonie in een plastic wegwerp bierbeker te laten stichten.
Misschien heb ik van sommige stappen geen of te weinig foto's gemaakt, maar dat komt omdat ik eenvoudig weleens vergat om het werk aan het formicarium te onderbreken om een foto ervan te maken. Eenmaal achter de computer kwam ik in een aantal gevallen hier pas achter. Om deze leemten op te vullen heb ik het tweede blok ook maar meteen tot een formicarium verwerkt. Het is dus mogelijk dat je kleine verschillen in foto's zal constateren.

Voor diegenen die mijn eigen vorderingen willen zien kunnen naar http://www.antforum.nl/viewtopic.php?f=72&t=7086#p45747. Hier maak ik echter nog gebruik van een oudere versie van het formicarium. Diverse koninginnen hebben hier inmiddels een kolonie in gesticht.